Saloka Bahasa Jawa, Pengertian, Ciri, Contoh dan Artinya

- Author

Selasa, 4 Juni 2024 - 23:04 WIB

facebook twitter whatsapp telegram line copy

URL berhasil dicopy

facebook icon twitter icon whatsapp icon telegram icon line icon copy

URL berhasil dicopy

Kawruhbasa.com – Saloka yaiku unen-unen kang gumathok, ngemu surasa pepindhan, dene pepindhane mau trumrap uwong lan kahanan utawa pakartine. Dalam bahasa Indonesia, Saloka adalah ungkapan tetap, mengandung makna kiasan pengandaian terhadap orang dan keadaan atau tingkah lakunya. Namun, yang digunakan untuk perumpamaan biasanya hewan atau barang. Sebagai contoh “gajah ngidak rapah” artinya wong kang nerak marang wewalere dhewe (orang yang melanggar peraturannya sendiri)

Dalam bahasa Jawa, umumnya ada tiga macam peribahasa, yaitu paribasan, bebasan, dan saloka. Dari masing-masing peribahasa tersebut memiliki ciri khas khusus yang membedakannya.

Ciri khusus Saloka

Saloka

Saloka memiliki ciri-ciri khusus sebagai berikut:

  1. Mengandung arti kiasan (konotatif)
  2. Sifatnya tetap
  3. Mengandung ungkapan pengandaian, dengan menggunakan perumpamaan hewan ataupun barang

Pelajari juga 30 Contoh Rura Basa, bahasa Jawa salah kaprah yang masih umum digunakan

63 contoh Saloka dan artinya

Untuk memperjelas apa itu saloka, di sini kami berikan berbagai contoh agar anda bisa membedakan jenis peribahasa bahasa Jawa.

1. Ala belo becik jaran = nalika isih cilik rupane ala bareng gedhe rupane ayu/bagus

Maknanya: ketika kecil wajahnya jelek, setelah besar wajahnya cantik/ganteng.

2. Asu arebut balung = uwong rebutan barang kang ora mingsra

Maknanya: orang yang berebut sesuatu yang tidak seberapa nilainya.

3. Cecak nguntal elo = duwe karep kang mokal kelakone

Maknanya: punya keinginan yang mustahil terlaksana

4. Gagak nganggo laring merak = wong asor (cilik) tumindak kaya wong luhur (Gedhe)

Maknanya: rakyat kecil tetapi cara hidupnya seperti pejabat/orang kaya

5. Gajah ngidak rapah = wong sing nerak marang wewalere dhewe

Maknanya: orang yang melanggar omongan/peraturannya sendiri

6. Gajah tumbuk kancil mati ing tengah = wong luhur pasulayan wong cilik kang nemu cilaka

Maknanya: pejabat yang bertengkar/berperang rakyat yang susah/sengsara

7. Kebo bule mati setra = wong apik matine ora kopen

Maknanya: orang baik meninggalnya tidak terawat

8. Kebo kabotan sungu = wong kang uripe rekasa jalaran kakean sanggan

Maknanya: orang yang hidupnya sengsara karena terlalu banyak beban

9. Kebo lumumpat ing palang = uwong ngadili prakara ora nganggo wewaton sing benar

Maknanya: orang mengadili perkara tetapi tidak menggunakan pedoman yang benar.

10. Kebo nusu gudel = uwong tuwa njaluk wuruk marang wong enom

Maknanya: orang tua minta petunjuk/arahan dari anak muda

11. Pitik trondhol diumbar ing pedaringan = wong ala dipercaya ngreksa barang kang dadi pekaremane

Maknanya: orang jahat dipercaya memelihara/menjaga barang yang jadi kesenangannya

12. Pecruk tunggu bara = wong ala dipercaya njaga barang kang dadi pekaremane

Maknanya: orang jahat dipercaya memelihara/menjaga barang yang jadi kesenangannya

13. Semut marani gula = wong kang marani panggonan kang ana rejekine

Maknanya: orang yang pergi ke tempat yang banyak rejeki

14. Tekek mati ing ulune = wong oleh kacilakan marga saka omongane dhewe

Maknanya: orang mendapat kecelakaan/halangan karena ucapannya sendiri

15. Ula marani gebuk = wong kang njarak marang kacilakan

Maknanya: orang yang bermain dengan bencana/kesusahan/kemalangan

16. Asu belang kalung wang = wong ala nanging sugih

Maknanya: orang jelek, rendah, atau jahat tetapi kaya

17. Asu gedhe menang kerahe = wong sing duwe pangkat dhuwur biasana menang ing prakara

Maknanya: orang yang lebih tinggi derajat pangkatnya biasanya menang permasalahannya

18. Ati bengkong oleh oncong = wong kang duwe niat ala antuk dalan

Maknanya: orang yang punya niat buruk/jahat ada yang mendukung dan mendapat jalan

19. Baladewa ilang gapite = wong kang kelangan kekuatane

Maknanya: orang yang kehilangan kekuatannya.

20. Bathok bolu isi madu = wong sudra nangin sugih ngelmu

Maknanya: orang rendahan tetapi kaya pengetahuan

Pelajari juga Keratabasa Bahasa Jawa yang populer sepanjang masa

21. Bebek mungsuh mliwis = wong padha pintere memungsuhan, nanging sing siji kalah marga kalah tekun/trampil

Maknanya: orang pandai bermusuhan dengan orang pandai tetapi yang satu kalah tekun dan terampil

22. Belo melu seton = wong kang melu grubyak-grubyuk nanging ora ngerti maksud lan tujuane

Maknanya: orang yang ikut-ikutan tetapi tidak tahu maksud dan tujuannya

23. Beras wutah arang bali marang takere = samubarang sing wis owah langka isoh pulih meneh kaya maune

Maknanya: sesuatu yang sudah berubah dari asal mulanya mustahil bisa pulih seperti sediakala.

24. Cebol nggayuh lintang = wong sudra duwe pepinginan kang mokal kelakone

Maknanya: orang miskin yang mempunyai keinginan yang mustahil tercapai

25. Cecak nguntal empyak/cagak = duwe pepinginan kang ora jumbuh karo kabisane

Maknanya: keinginan/cita-cita yang tidak sesuai dengan kemampuannya

26. Dhandhang diunekake kuntul, kuntul diunekake dhandhang = ala dikandhakne becik, becik dikandhakne ala

Maknanya: buruk dikatakan baik, baik dikatakan buruk

27. Dhemit ora ndulit, setan ora doyan = wong kang tansah antuk keslametan ora ana sing ngganggu gawe

Maknanya: orang yang selalu diberi keselamatan serta tidak ada yang mengganggu

28. Dom sumurup ing banyu = tumindak meneng-menengan kanggo nutupi ala

Maknanya: melakukan sesuatu secara diam-diam untuk menutupi keburukan

29. Emprit abuntut bedhug = prakara cilik dadi gedhe

Maknanya: permasalahan kecil menjadi besar menjadi-jadi

30. Endhas gundhul dikepeti = wong sing wis enak isih ditambahi enak

Maknanya: orang yang sudah enak ditambah enak lagi

31. Gagak nganggo elaring merak = wong sudra nanging tumindake kaya wong duwe pangkat drajat sing dhuwur

Maknanya: orang miskin yang bertindak seperti orang besar/luhur

32. Gajah alingan suket teki = sipat utawa tumindak sanadyan ora katon mata, mesti bakal katon

Maknanya: sifat atau kelakuan lahir maupun batin meskipun tidak kelihatan pasti suatu saat akan tampak yang sebenarnya

33. Gajah tumbuk karo gajah, kancil mati ing tengah = wong sing duwe kalungguhan padudon, wong cilik sing dadi korban

Maknanya: orang yang berkedudukan saling bertengkar, rakyat kecil yang menjadi korban

34. Gong lumaku tinabuh = wong sing tansah dijaluki wewarah utawa ngelmu

Maknanya: orang yang selalu dimintai petuah atau dimintai ilmu pengetahuan

35. Idu didilat maneh = wong kang wis menehi utawa janji, nanging dijaluk maneh utawa dijabel rembugke

Maknanya: orang yang sudah memberi kemudian meminta kembali pemberiannya atau membatalkan janji yang diucapkan

36. Iwak klebu ing wuwu = wong sing gampang diapusi

Maknanya: orang yang mudah dibohongi

37. Jati ketlusuban ruyung = kumpulan wong apik-apik kelebon wong sing tumindake ala

Maknanya: kumpulan orang-orang baik yang kemasukan orang yang buruk sifatnya

38. Jaran kerubuhan empyak = wong kang wis kapok ora bakal mbaleni maneh

Maknanya: orang yang sudah jera dan tidak akan mengulangi lagi

39. Kacang mangsa ninggala lanjaran = pakulinan anak biasane niru tumindake wong tuwane

Maknanya: kebiasaan anak biasanya meniru perbuatan orang tua

40. Kebo bule mati setra = wong pinter nanging ora ana sing mbutuhne, amarga manggon aneng kang ora samesthine

Maknanya: orang pandai tapi kepandaiannya tidak ada yang membutuhkan karena berada di tempat yang tidak semestinya

Pelajari juga 4 jenis Tembung Camboran Bahasa Jawa, pengertian dan contohnya

41. Kebo ilang tombok kandhang = wong kang wis kelangan nanging isih mbutuhake bea/ragat kanggo nggoleki barang sing ilang mau

Maknanya: orang yang sudah kehilangan tapi masih membutuhkan biaya untuk mencari barang yang hilang tadi

42. Kebo mulih nyang kandhange = wong sing wis lunga suwe bali menyang asale

Maknanya: orang yang sudah pergi lama dan kembali lagi ke asalnya

43. Kebo kabotan sungu = wong sing uripe sengsara merga kakean anak

Maknanya: orang yang kehidupannya susah/menderita karena kebanyakan anak

44. Kebo nusu gudel = wong tuwa njaluk tulung marang bocah enom

Maknanya: orang tua yang meminta bantuan kepada pemuda

45. Kemladheyan ngajak sempal = wong neneka ngajak tumindak ala

Maknanya: pendatang yang mengajak berbuat onar/keburukan

46. Kere munggah bale = wong mlarat diangkat utawa didadekne bojo wong gedhe

Maknanya: orang miskin yang diangkat jadi orang berkedudukan atau dijadikan istri/suami orang yang berkedudukan/orang besar

47. Kethek seranggon = kumpulane wong- wong sing seneng tumindak ala

Maknanya: segerombolan orang yang berbuat kejahatan

48. Klenthing wadhah masin = wong sing abot ninggalke pakulinan ala

Maknanya: orang yang berat meninggalkan kebiasaan buruk

49. Kriwikan dadi grojogan = prakara cilik dadi gedhe

Maknanya: permasalahan kecil menjadi besar dan menjadi-jadi

50. Kutuk marani sunduk = wong sing dolanan bebaya

Maknanya: orang yang bermain-main dengan bahaya

51. Lahang karoban manis = wong ayu utawa bagus lan budi pakartine luhur

Maknanya: orang yang wajahnya cantik atau ganteng serta berbudi pekerti luhur

52. Lambe satumang keri samerang = wong kang diwenehi ngerti bola-bali nanging tetep ora percaya

Maknanya: orang yang diberi tahu berkali-kali tetap saja tidak percaya

53. Legan golek momongan = wong kang wis kepenak uripe nanging malah golek kasusahan

Maknanya: orang yang sudah enak hidupnya tetapi malah mencari kesulitan

54. Opor bebek mentas awake dhewe = wong kang ngrampungke prakara merga budidayane dhewe

Maknanya: orang yang menyelesaikan permasalahan karena usahanya sendiri

55. Palang mangan tanduran = wong kang dipercaya njaga samubarang malah dirusak dhewe

Maknanya: orang dipercayai menjaga sesuatu tetapi malah merusaknya

56. Satru munggwing cangklakan = mungsuhi wong sing sabenere isih sedulure dhewe

Maknanya: memusuhi orang yang sebenarnya masih sanak saudaranya sendiri

57. Sumur lumaku tinimba = wong kang kudu dijaluki pitakonan

Maknanya: orang yang harus dimintai pertanyaan

58. Tumbu oleh tutup = wong kang wis cocok karo pepinginane utawa karepe

Maknanya: orang yang sudah cocok dengan keinginannya

59. Timun mungsuh duren = wong mlarat memungsuhan karo wong sing duwe kuwasa

Maknanya: orang miskin yang bermusuhan dengan orang yang berkuasa

60. Timun wungkuk jaga imbuh = wong bodho lan elek digunakne menawa dibutuhke

Maknanya: orang bodoh dan jelek dipakai hanya jika dibutuhkan

62. Tunggak jarak mrajak, tunggak jati mati = turunane wong cilik lan ala dadi akeh, nanging keturunane wong apik entek

Maknanya: keturunan orang kecil atau buruk berkembang, sedangkan keturunan orang baik habis

63. Yuyu rumpung mbarong ronge = omahe gedhe nanging satemene wong mlarat

Maknanya: rumahnya besar tetapi sebenarnya orang yang miskin

Contoh di atas hanya sebagian saja, masih banyak tembung saloka lainnya.

Pelajari juga Tembung Garba Bahasa Jawa: Pengertian, Fungsi, Jenis dan 57+ Contohnya

Kesimpulan

Saloka adalah suatu ungkapan dalam bahasa Jawa yang bermakna kiasan, sifatnya tetap, dan mengandung ungkapan pengandaian, dengan menggunakan hewan atau barang sebagai perumpamaan. Saloka sudah ada sejak jaman dahulu, sehingga masyarakat Jawa sekarang hanya tinggal menirukan saja.

Mengapa saloka hanya ditirukan?

Karena masyarakat Jawa sekarang sudah kesulitan membuat saloka

Apakah orang sekarang masih bisa membuat saloka?

Bisa, namun sudah jarang. Karena mengumpamakan sesuatu itu tidak mudah.

Bagaimana cara membuat saloka?

Dengan cara melihat contoh saloka yang sudah ada, kemudian diolah sendiri hingga menjadi sebuah perumpamaan yang belum ada.

Apakah ada rumus pasti dalam membuat saloka?

Tidak. Karena hubungannya dengan rasa pantas atau tidaknya perumpamaan tersebut didengar.

Demikian yang dapat kami sampaikan mengenai contoh tembung Saloka, semoga bermanfaat bagi anda yang membutuhkan. Selalu kunjungi website KawruhBasa.com untuk mendapatkan artikel pengetahuan Bahasa Jawa yang baik dan benar, atau ikuti kami di Google News

Berita Terkait

Tabel daftar Bahasa Jawa dan Artinya dalam bahasa Indonesia
Bahasa Jawa Ngoko, Krama, dan Halus dalam pergaulan sehari-hari
Pelajari Bahasa Jawa dan Artinya: Pengenalan, Struktur, dan Kosakata
Dialog Nebus Kembar Mayang dalam Bahasa Jawa
Bahasa Jawa: Sejarah, Fungsi, Keunikan, kosakata, kamus, dan aplikasi
Mengenal Perbedaan dan Penggunaan Ngoko Alus dan Ngoko Lugu dalam Bahasa Jawa
Minta maaf dalam bahasa Jawa
Dhapukane (susunan) tembung Jawa

Berita Terkait

Jumat, 26 Juli 2024 - 07:44 WIB

Tabel daftar Bahasa Jawa dan Artinya dalam bahasa Indonesia

Jumat, 26 Juli 2024 - 07:39 WIB

Bahasa Jawa Ngoko, Krama, dan Halus dalam pergaulan sehari-hari

Jumat, 26 Juli 2024 - 07:38 WIB

Pelajari Bahasa Jawa dan Artinya: Pengenalan, Struktur, dan Kosakata

Sabtu, 20 Juli 2024 - 15:11 WIB

Dialog Nebus Kembar Mayang dalam Bahasa Jawa

Minggu, 14 Juli 2024 - 11:34 WIB

Bahasa Jawa: Sejarah, Fungsi, Keunikan, kosakata, kamus, dan aplikasi

Berita Terbaru

Bahasa Jawa

Tabel daftar Bahasa Jawa dan Artinya dalam bahasa Indonesia

Jumat, 26 Jul 2024 - 07:44 WIB

Bahasa Jawa

Bahasa Jawa Ngoko, Krama, dan Halus dalam pergaulan sehari-hari

Jumat, 26 Jul 2024 - 07:39 WIB

Bahasa Jawa

Dialog Nebus Kembar Mayang dalam Bahasa Jawa

Sabtu, 20 Jul 2024 - 15:11 WIB